Zwak wetenschappelijk licht op sadomasochisme

door Gert Hekma

Naar het thema sadomasochisme is weinig onderzoek gedaan. Er zijn een paar literaire en historische studies, enkele verzamelingen met essays en persoonlijke verhalen en verschillende “how-to”-boeken. In feministische kringen woedde een heftige discussie over de vraag of deze seksuele voorkeur niet gewoon ouderwets seksisme was. Het leven van markies de Sade is het onderwerp van veel biografieën en filosofische vertogen terwijl de andere naamgever, Leopold von Sacher-Masoch, veel minder aandacht heeft gekregen. Er zijn weinig sociologische studies, terwijl de grote seksonderzoeken zelden specifieke vragen over SM-voorkeuren bevatten. Kinsey stelde er geen, en recentere studies geven de indruk dat ongeveer tien procent van de bevolking verlangens in deze richting heeft. Een essaybundel over dit thema is dus zeer welkom en komt gelegen om dit onderzoeksgebied verder te stimuleren.

Sadomasochisme neemt een vreemde plaats in onder de perversies, of zoals het moderne psychogebabbel zegt, de parafilia. Homoseksualiteit is niet langer een ziekte, maar de andere seksuele variaties zijn nog steeds diep verankerd in de verschillende classificaties van (geestes)ziekten zoals de DSM (Diagnostic and Statistical Manual van de American Psychiatric Association) en de ICD (International Classification of Diseases van de Wereldgezongheidsorganisatie). Aan de ondersteunende kant heeft de homobeweging steeds haar lijst acroniemen uitgebreid, die nu gekomen is tot LGBTQQI (Lesbian Gay Bisexual Transgender Questioning Queer Intersexual), maar sadomasochisme deelt de eer nooit in deze politiek correcte reeks opgenomen te zijn met pedofilie en exhibitionisme. De bundel Sadomoschism: Powerful Pleasures bevat een artikel dat een overzicht geeft van de succesloze strijd sadisme, masochisme en fetisjisme uit de ICD verwijderd te krijgen. Er is geen discussie over het meetellen binnen of buitensluiten uit de homobeweging, hoewel de meeste auteurs een binding met deze wereld hebben en de bundel door het Journal of Homosexuality is uitgegeven. In tegendeel, op verschillende punten worden de relaties tussen de SM- en de homobeweging geroemd waarbij niemand vraagtekens zet bij de afwezigheid van SM in de lijst afkortingen.

Tot mijn spijt zijn de meeste artikelen in deze bundel tamelijk mager en oninteressant. Het boek begint uitstekend met een overzicht van studies over SM door Thomas Weinberg, die eerder in samenwerking met G.W. Levi Kamel de vergelijkbare maar betere verzameling S and M: Studies in Sadomasochisme (1983) samenstelde. Er is verder een veelbelovend artikel over 24/7 slavernij (24 uur, 7 dagen per week), maar de meeste artikelen lijden eronder dat ze zijn gebaseerd op onderzoeken die selectief zijn en weinig interessante vragen bevatten. Het beste dat we krijgen is dat SM-liefhebbers hoog opgeleide, liberale en niet-seksistische personen zijn die lijden onder de maatschappelijke vooroordelen ten opzichte van hun seksuele voorkeur bij zowel leken als professionals. Nadere vragen over ontmoetingsplaatsen en speelruimtes, internet, prostitutie, praktijken en aanpassing aan elkaar’s specifieke interesses zijn grotendeels buiten beschouwing gelaten. We worden vergast op de uitgesleten filosofie dat sadomasochisme draait om instemming, om pijn die lust is en geweld dat niet zo belangrijk is, om een intimiteit die vergezichten van spiritualiteit opent die niet bereikbaar zijn voor vanille-mensen die zich met “gewone” seks inlaten. De artikelen zijn te verdedigend en verwijzen nooit naar de open en trotse filosofie van Sade, die een uitstekende basis kan vormen voor SM-filosofieën, maar wiens werk niet besproken wordt en zelfs niet geïntroduceerd. Er zijn enkele verwijzingen naar de vroegere, vaak Duitse en Franse literatuur over sadomasochisme uit de beginperiode van de seksuologie of naar de historische studies die deze werken behandelen. Doch belangrijke boeken als John K. Noyes’ The Mastery of Submission: Inventions of Masochism (Ithaca 1998) of Harry Oosterhuis’ Stepchildren of Nature: Krafft-Ebing, Psychiatry, and the Making of Sexual Identity (Chicago 2000) blijven ongenoemd. De opkomst in de jaren negentig van een interesse voor SM in de mode en de kunst wordt slechts in het voorbijgaan vermeld om te bewijzen dat meer mensen nieuwsgierig zijn naar "machtsplezier" dan de kleine groepen die in de SM-scene verkeren. Het enige artikel over SM in de populaire Amerikaanse media doet door de beperkte omvang weinig om deze lacune te dichten.

De beste artikelen gaan over juridische kwesties. Een artikel behandelt het deprimerende verhaal dat SM-ouders in de Verenigde Staten gemakkelijk de voogdij over hun kinderen kunnen verliezen als hun seksuele voorkeur in de rechtszaal openbaar wordt gemaakt, alsof ze hun kinderen letsel zouden toebrengen. Een ander geeft uitleg over de Engelse Spanner-zaak waarbij zestien homo's werden beschuldigd van het elkaar toebrengen van lichamelijk letsel, inclusief overigens de “slachtoffers” (boksen en andere sporten zijn van dit soort wetgeving uitgesloten omdat ze heilzaam voor de maatschappij zijn). Deze ongehoorde zaak maakt duidelijk dat in de Europese Unie wederzijds gewilde SM-relaties geen bescherming genieten, net als seksuele handelingen tussen meer dan twee mensen (die in sommige landen, zoals Engeland, openbare schennis van de eerbaarheid worden als er een derde persoon aanwezig is). Zoals gezegd, de strijd tegen dit soort wetten staat nog in de kinderschoenen en heeft tot nu toe weinig resultaat opgeleverd. Sadomoschism: Powerful Pleasures bevat ook interessante maar erg ongelijke overzichten van SM-organisaties in Brazilië, Duitsland, Canada, Oostenrijk, Zwitserland, Noorwegen en New York. Hoewel deze bundel van magere kwaliteit is, is het een van de weinige die beschikbaar zijn. Het onderwerp is zodanig veelbelovend dat we meer wetenschappelijke boeken over dit fascinerende thema mogen verwachten. En laten we hopen dat die waardevollere en rijkere perspectieven bieden.

Peggy Kleinplatz & Charles Moser (Eds.), Sadomasochism: Powerful Pleasures, Binghamton NY: Harrington Park Press, 2006, 365 pp, ISBN 978-1560236405, $ 29,95; ook verschenen als Journal of Homosexuality 50:2/3.