In memoriam Frank Arnal

Gert Hekma

Frank Arnal was altijd mijn Franse broertje, of zusje, al naar gelang de stemming. Nu hij dood is voel ik me zijn Hollandse weduwe.

In 1977 organiseerden de Rooie Flikkers in het zuiden van Frankrijk een zomerkamp. Op de eerste avond was Frank de eerste gast en het was onze eerste ontmoeting. Hij heeft mij de hele avond onderhouden over het homoleven in Parijs, en ik herinner me speciaal zijn verhalen over al dan niet homoseksuele filosofen, zoals Michel Foucault, Roland Barthes, Felix Guattari, Guy Hocquenghem (allemaal ook dood intussen). Het was één van zijn vele onderwerpen, maar omdat hij zo rad sprak kon hij met gemak in één avond de hele wereldgeschiedenis aan. Jaren later waren we met wederzijdse vrienden op vacantie in Umbrië en weer herinner ik me vooral zijn woordenvloed. 's Ochtends las hij een halve pagina in een boek en daarover praatte hij de rest van de dag. Hij was het tegendeel van zijn vriend Alain voor wie 10 halve zinnen op een dag een absoluut record vormden.

Frank heeft me veel laten zien: Parijs, de omgeving van Toulon, de Franse boekenwereld. Hij toonde alles op zijn nonchalante manier alsof het hemzelf nauwelijks aanging. Hij was een nieuwsgierig nichtje dat altijd als eerste zijn neus ergens in stak. Toen de Wells Fargo, lang geleden een populaire leertent in Amsterdam, net de deuren had geopend, was hij hier op bezoek. Ik kende de kroeg nog niet eens, maar op zijn rondwandelingen had hij café en donkere kamer onmiddellijk ontdekt. Hij kende alle zwembaden, cruise- en andere homoplaatsen van Parijs en Frankrijk op zijn duimpje en kon precies vertellen waar de leerboys zaten en waar de Noord-Afrikanen hun exclusieve ontmoetingsplaatsen hadden.

Na onze kennismaking in het Franse zuiden bezocht ik Frank in Parijs waar hij me de delen van de stad leerde kennen waar ik tot dan geen weet van had, van de rue St. Anne, de oude maffiose nichtenstraat van Parijs tot en met de oevers van het Canal St. Martin. Frank's nieuwsgierige neusje maakte hem uitermate geschikt voor het journalistieke handwerk zoals zijn intellectuele capaciteiten hem tot een ideaal middelaar maakten tussen homo- en heterowereld. Als (hoofd)redacteur van Gai Pied heeft hij het blad groot gemaakt en ook weggesleept uit de klauwen van Pasqua, de rechtse minister van binnenlandse zaken die het homoblad wilde verbieden. Hij leidde het blad zoals hij auto reed: losjes maar betrouwbaar. Ik heb een beeld van hem dat hij met zijn benen over elkaar geslagen rijdt, met één hand naar iets interessants wijst en met de ander aan het schakelen is terwijl hij met zijn elleboog stuurt.

Frank was historicus maar hij deed niets liever dan plannen voor de toekomst maken. Nadat hij bij Gai Pied van zijn troon gestoten was, kwamen de moeilijke jaren voor hem. Hij was zijn spreekbuis misschien niet helemaal kwijt, maar veel invloed had hij er niet meer. Zijn vrienden bij de krant kregen de één na de ander aids en stierven. Tenslotte kreeg hij ook zelf de ziekte. De dynamische Frank werd een ziek en zwak oud mensje. Hij praatte nog geruime tijd honderduit, maar vooral over het verleden. De toekomst gleed uit zijn handen.

Afgelopen zomer gingen we voor het laatst samen op vacantie. Het was een droevig afscheid in een verregend gehucht op een uur rijden van de plaats waar we elkaar hadden ontmoet. De cirkel van onze vriendschap werd er gesloten. Toen we elkaar ontmoetten bij het huisje, begon hij subiet over te geven, van de emotie zoals hij zelf zei. Hij sliep halve dagen en de halve dagen dat hij niet sliep tuurde hij zwijgend in het haardvuur. Mijn laatste beeld van hem is van de ochtend dat wij vertrokken en hem en Alain in het huisje achter lieten. Licht gebogen woof hij ons uit, met zijn onnavolgbare chique nichterige gebaartjes die hij tot het laatst behield.

Bij zijn familie in Toulon heeft hij zijn laatste maanden doorgebracht. Alain, zijn stugge liefde, verliet hem in september omdat hij het lijden van Frank niet meer aankon. Kort daarvoor was het bericht gekomen dat de Gai Pied in november voor het laatst zou verschijnen. Zo kwam aan alles wat in Franks leven belangrijk was voortijdig een einde. In het laatste nummer van Gai Pied ging zijn wekelijkse aids-rubriek over hemzelf en vertelde hij het verhaal van alle slotaccoorden. Het was een droevig relaas over de grote liefde die hem verlaten had en over zijn leven dat ten einde liep, tegelijk ook metaforen voor het einde van de Gai Pied. Het moet hem zwaar gevallen zijn dat alles wat in zijn leven telde nog voor hem verdween zonder dat er iets voor in de plaats kwam.

Parijs is voor mij nu een dode stad. Bijna alle mensen die ik er kende zijn het afgelopen decennium gestorven aan aids. Alles wat er aan homo-intellect was, bezweek aan de ziekte. Ook Gai Pied bestaat niet meer. En nu zal mijn broertje dat al die mensen en werelden met elkaar verbond, er ook niet meer zijn.

Gert Hekma

Postuum verscheen Frank Arnal, Résister ou disparaitre? Les homosexuels face au sida, Parijs : L’Harmattan, 1993.

In memoriam Frank Arnal

Op 11 januari overleed Frank Arnal in zijn geboorteplaats Toulon aan aids. Enkele maanden eerder was de Gai Pied verdwenen, het blad dat zijn leven in sterke mate bepaalde en waarvan hij in de gloriejaren rond 1985 eindredacteur was. Frank zat als een nieuwsgierig nichtje altijd op de eerste rij, of het nu was op homoseksuele ontmoetingsplaatsen of in de intellectuele kringen van Parijs. Daarom was hij de ideale redacteur van het homoseksuele weekblad, want hij slaagde erin al die werelden ook met elkaar in verband te brengen.

De levensgang van Frank Arnal liep parallel aan de Werdegang van de homobeweging in Frankrijk: radicale strijd aan het eind van de jaren zeventig, succes en consolidatie in de jaren tachtig na de komst van Mitterand als president, met een sterke neergang aan het eind van dat decennium. Sinds vorig jaar bestaat de Gai Pied, het gezicht van homoseksueel Frankrijk, zelfs niet meer. De aids speelde een belangrijke rol bij het verdwijnen van het blad en de homobeweging: Frank was lang niet de eerste redacteur van de Gai Pied die aan aids bezweek en zal ook zeker niet de laatste zijn. Om van al het andere homo-intellect dat daardoor het leven liet maar te zwijgen. Het zijn sombere tijden voor de homo's in Frankrijk. Niet alleen de homo-beweging is er bezig het loodje te leggen, hetzelfde vooruitzicht hebben haar linkse steunpilaren die bij de komende verkiezingen een flinke nederlaag in het verschiet hebben. In Frankrijk is het helemaal de vraag hoe de homo's de aids overleven. Gelukkig waren er in de laatste nummers van Gai Pied tekenen te vinden van een hernieuwd politiek bewustzijn onder de Parijse homo's, een lichtpuntje in een sombere wereld. Maar wat er ook met de Franse homobeweging mag gebeuren, de charmante Frank Arnal die zich er op alle fronten sterk voor maakte, zal er niet meer bij zijn.